- kompas magnetyczny
- przyrząd nawigacyjny do wyznaczania kierunku na morzu, znany i używany na morzu przez Arabów w XII/XIII w.
W przyrządzie tym igła magnetyczna jest
→różą kompasową,
umieszczoną na pływaku w kociołku z płynem (w celu zmniejszenia ciężaru róży i jej wahań w czasie kołysania okrętu).
Kociołek kompasu umocowany jest w zawieszeniu kardanowym na podstawie kompasu, zwanej naktuzem.
Z góry kociołek przykryty jest szybą, co pozwala odczytać, z ustawienia się róży kompasowej w stosunku do
→kreski kursowej,
aktualny kurs statku, brać namiary itp.
Kompasy, których kociołek jest napełniony płynem, nazywają się mokrymi; z pustym kociołkiem - suchymi.
Te ostatnie są na statkach używane rzadziej.
Przed wprowadzeniem żyrokompasów każdy statek miał przynajmniej dwa kompasy: główny ustawiony zwykle na najwyższej nadbudówce pomostu nawigacyjnego (skąd jest najszersze pole widzenia) oraz sterowy - ustawiony zwykle przed kołem sterowym.
Obecnie na statkach zwykle używane są
→żyrokompasy,
zaś kompasy magnetyczne odgrywają rolę zapasowych.
Źródło:
Ireneusz Grajewski, Józef Wójcicki "Mały leksykon morski"; Wydawnictwo Ministra Obrony Narodowej, Warszawa 1981.